Бұл тек әдемі қазақ биі емес, оның шығу тарихы аңызға толы. Бір деректерде бұл биді алғаш орындаған сұлу қыздың есімі Қамажай болған делінеде.
Бұл аңыз бойынша ертеде Қамажай атты сұлу, өнерлі қыз өмір сүріпті. Бір күні жау шауып, оны тұтқынға алады. Қамажай жеңіл, нәзік биімен жауды таңғалдырып, олардың назарын өзіне аударады. Осы сәтте қазақ сарбаздары шабуыл жасап, тұтқындарды құтқарады.
Қамажай еліне оралады, ал оның биі «Қамажай» аталып кетеді.
ҚАМАЖАЙ БИІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1-Бұл би тек қол мен дененің қимылымен орындалады, аяқтың қимылы аз.
2-Бастапқыда би домбыраның қарапайым әуенімен орындалған.
3-Кеңес заманында «Қамажай» биі қазақ мәдениетінің символы ретінде шетелде көрсетілген.
БИЛЕГЕНДЕ НЕГЕ ҚОЛДЫ ЕРЕКШЕ ҚИМЫЛДАТАДЫ?
Қазақ билерінде қолдың қимылы өте мыңызды рөл атқарады. «Қамажай» биінде қыздар қолымен өз тағдырын, болашақ махаббатын бейнелейді деп сенген. Сондықтан бұл биді ерекше шеберлікпен орындау керек болған.